Siêu âm canh ngày rụng trứng có thật sự hiệu quả?

Từ trước đến nay, có một cách làm khá phổ biến ở Việt Nam là siêu âm “canh noãn” để dễ có thai. Rất nhiều cặp vợ chồng nghĩ là khi khó có con, thì chuyện đầu tiên là phải đi siêu âm “canh noãn”. Không ít bác sĩ cũng tin vào điều này, mặc dù trong sách vở y khoa chính thống không hề đề cập. Thậm chí nhiều cặp vợ chồng và bác sĩ tin rằng việc siêu âm “canh noãn” còn có thể giúp tác động vào tỉ lệ giới tính trẻ sinh ra. Cách làm này thật ra chỉ phổ biến ở Việt Nam từ khoảng hơn 20 năm qua, khi mà siêu âm bắt đầu phổ biến, trước đó không có.

Tôi có dịp đi học ở nước ngoài, tham quan rất nhiều bệnh viện trên thế giới, cũng như tham dự rất nhiều hội nghị thế giới về sinh sản, nhưng chưa hề nghe các nhà chuyên môn đề cập đến vấn đề này. Khi tìm đọc tài liệu y khoa để nghiên cứu, soạn bài, giảng dạy hay báo cáo khoa học, tôi cũng không thấy vấn đề này được đề cập. Tôi đã cố gắng tìm hiểu trong nhiều năm qua và phát hiện ra một số hiểu sai hoặc hiểu lầm của nhiều bác sĩ và rất nhiều cặp vợ chồng ở Việt Nam. Nhiều nghiên cứu thực nghiệm và thống kê thực tế trong khoảng đầu thập niên 90 cho đến sau năm 2000 đã cung cấp cho chúng ta nhiều hiểu biết về sinh lý sinh sản người và giúp thay đổi các quan niệm sai lầm này.

Quan niệm sai thứ nhất: Một tháng chỉ có 1-2 ngày giao hợp dễ có thai, đó là ngày rụng trứng và sau khi rụng trứng, do đó giao hợp khi trứng đã rụng là dễ có thai nhất.

Trên thế giới, theo các hướng dẫn của các hội nghề nghiệp chuyên khoa uy tín, cũng như các tài liệu y khoa chính thống, khoảng thời gian giao hợp để dễ có thai được gọi là cửa sổ thụ thai (fertile window). Cửa sổ thụ thai là khoảng thời gian 6 ngày, kéo dài từ 5 ngày trước rụng trứng cho đến ngày rụng trứng. Theo các tài liệu và hướng dẫn này, để dễ có thai, các cặp vợ chồng cần giao hợp thường xuyên trong những ngày này, thì khả năng có thai là cao nhất. Đặc biệt, trong những ngày này, thì ngày giao hợp có khả năng thụ thai cao nhất là 1-2 ngày trước rụng trứng. Giao hợp ngày rụng trứng thì khả năng có thai đã giảm so với những ngày trước đó. Giao hợp >12 tiếng sau rụng trứng, khả năng có thai đã giảm nhiều hoặc không còn. Trứng thụ tinh càng muộn, thì chất lượng phôi giảm, tỉ lệ sẩy thai tự nhiên càng tăng.

Các hướng dẫn và tài liệu này dựa trên cơ sở khoa học là sau khi giao hợp, đa số tinh trùng có thể sống trung bình 3-4 ngày hoặc hơn trong cơ thể phụ nữ, trên đường đi đến vòi trứng và chuẩn bị để thụ tinh trứng. Trong khi đó, trứng sau khị rụng, chỉ có khả năng sống và thụ tinh tốt khoảng 12 giờ sau đó.

Do đó, thực tế, hai vợ chồng giao hợp thường xuyên trước thời điểm dự đoán rụng trứng vài ngày, để tinh trùng có đủ thời gian di chuyển và chuẩn bị trước khi rụng trứng, thì khả năng có thai là cao nhất trong tháng.

Quan niệm sai thứ hai: Kiêng xuất tinh, kiêng giao hợp càng lâu, để dành tinh trùng thì tinh trùng càng tốt, khi giao hợp càng dễ có thai.

Đây là quan điểm sai về mặt khoa học và sinh lý sinh sản nam giới. Ở nam giới, tinh trùng được sản xuất liên tục trong tinh hoàn, từ sau khi dậy thì. Sau khi đã sản xuất và trưởng thành, nếu không xuất tinh thì vài ngày sau đó, các tinh trùng này sẽ thoái hoá dần, và bị cơ thể tự tiêu huỷ sau đó. Các tinh trùng mới lại tiếp tục được sản xuất. Khi kiêng xuất tinh càng lâu, tinh trùng cũ bị thoái hoá, chết ứ đọng càng nhiều, ảnh hưởng đến chất lượng của tinh trùng còn lại. Mặt khác, khi tinh trùng ứ đọng nhiều, không xuất tinh, cơ thể có thể tự điều tiết giảm sản xuất tinh trùng mới.

Nhiều nghiên cứu công bố trên các tạp chí khoa học uy tín cho thấy, khi thời gian kiêng xuất tinh càng lâu, thì chất lượng tinh trùng càng giảm. Thời gian kiêng xuất tinh cho chất lượng tinh trùng tốt nhất là từ 1-2 ngày. Nhiều nghiên cứu khác cũng cho thấy, tần suất giao hợp tự nhiên giúp khả năng có thai cao nhất là giao hợp cách ngày hoặc mỗi ngày, trong giai đoạn cửa sổ thụ thai.

Quan niệm sai thứ ba: Giao hợp sau rụng trứng hay ngay lúc rụng trứng thì có thể dễ có thai do tinh trùng mang nhiễm sắc thể Y chạy nhanh hơn.

Thiệt ra, đây là một sự tưởng tượng, sư khác biệt giữa tốc độ di động hay sức sống giữa tinh trùng mang nhiễm sắc thể X và Y ở người là không hề có. Nghiên cứu thực nghiệm cho thấy hai loại tinh trùng này hoàn toàn giống nhau về hoạt động.

Các tác động người ta nghĩ ra được, đều có tác dụng như nhau đến hai loại tinh trùng này. Các thống kê đáng tin cậy, công bố trên các tạp chí y học uy tín đều cho thấy tỉ lệ giới tính thai không thay đổi theo ngày giao hợp.

Việc canh ngày hay các tác động khác hy vọng thay đổi tỉ lệ giới tính tự nhiên của thai nhi đều không có tác dụng. Trong tự nhiên, tỉ lệ trẻ trai thường cao hơn trẻ gái một chút. Dù canh kiểu gì, các cặp vợ chồng vẫn có thể có thai và luôn có khoảng 50% cặp vợ chồng vẫn có con theo giới tính mong muốn, đây là tỉ lệ tự nhiên. Các bác sĩ và các cặp vợ chồng dựa trên những trường hợp tình cờ đó để tự thuyết phục mình và nhiều người khác…

Giá trị của siêu âm canh noãn

Siêu âm phụ khoa theo dõi buồng trứng có thể phát hiện sự hình thành và phát triển các nang trên buồng trứng. Nên biết rằng, không phải tất cả các nang xuất hiện trên siêu âm đều là nang noãn. Siêu âm không thể nhìn thấy được noãn (trứng), mà chỉ thấy các nang bên trong có dịch. Noãn (trứng) nằm bên trong nang noãn, nhưng kích thước rất nhỏ, chỉ có thể nhìn thấy được bằng kính hiển vi. Việc bác sĩ siêu âm cho rằng nhìn thấy trứng trên siêu âm là không chính xác. Trên thực tế, chúng ta có thể nhìn thấy nang noãn trên siêu âm, nhưng không thể chắc chắn rằng bên trong có chứa noãn (trứng) và noãn đó có khả năng thụ tinh và phát triển thành thai hay không.

Siêu âm nang noãn có thể giúp theo dõi được sự phát triển nang noãn và chẩn đoán được hiện tượng rụng trứng (phóng noãn) với độ chính xác khoảng 90%. Tuy nhiên, nếu phát hiện đã rụng trứng trên siêu âm thì thời điểm giao hợp để thụ thai tốt nhất (cửa sổ thụ thai) đã qua rồi. Xin nhắc lại, cửa sổ thụ thai nghĩa là khoảng thời gian để hai vợ chồng giao hợp có tỉ lệ có thai tốt nhất là khoảng thời gian 6 ngày trước thời điểm rụng trứng.

Theo cách làm phổ biến hiện nay, người vợ được siêu âm nhiều lần để theo dõi nang noãn, hai vợ chồng kiêng giao hợp để chờ thời điểm rụng trứng. Sau đó, khi bác sĩ siêu âm cho rằng đã rụng trứng, hai vợ chồng sẽ giao hợp càng sớm càng tốt. Cách làm này, vô tình làm giảm cơ hội có thai của cặp vợ chồng do 2 lý do chính:

• Giao hợp sau khi cửa sổ thụ tinh đã qua, cơ hội có thai đã giảm.
• Kiêng giao hợp lâu, làm chất lượng tinh trùng và khả năng có thai giảm.

Cách canh thời điểm rụng trứng và giao hợp để dễ có thai

Năm 2017, Hội Y học sinh sản Hoa Kỳ đã công bố một tài liệu hướng dẫn chính thức về cách canh ngày rụng trứng cũng như cách tính khoảng thời gian cửa sổ thụ thai để tối ưu khả năng có thai tự nhiên.

Cách dự đoán ngày rụng trứng chính xác nhất là dựa vào sự thay đổi chất nhầy cổ tử cung. Khi thấy chất nhầy cổ tử cung tăng nhiều lên thấy rõ, tính chất trong, dai (nhớt, kéo dài thành sợi được), hiện tượng rụng trứng thường sẽ xảy ra sau đó khoảng 2 ngày. Các nghiên cứu cho thấy, đây là biện pháp dự đoán ngày rụng trứng chính xác nhất hiện nay, chính xác hơn siêu âm và đo nhiệt độ.

Ở phụ nữ chu kỳ kinh đều, ngày rụng trứng thường xảy ra khoảng 14 ngày trước lần hành kinh sau đó. Ví dụ, nếu người phụ nữ có chu kỳ kinh là 28 ngày, thì ngày rụng trứng thường là ngày thứ 14 của chu kỳ (ngày bắt đầu hành kinh tính là ngày thứ nhất). Nếu phụ nữ có chu kỳ kinh là 30 ngày, ngày dự đoán rụng trứng thường là ngày thứ 16. Cách tính tương tự cho các khoảng chu kỳ kinh khác nhau.

Cửa sổ thụ tinh, khoảng thời gian giao hợp dễ có thai nhất trong tháng, bao gồm 6 ngày, là 5 ngày trước rụng trứng và ngày rụng trứng. Như vậy, để dễ có thai, hai vợ chồng nên giao hợp thường xuyên từ ngày thứ 9 đến ngày thứ 14 của chu kỳ, nếu chu kỳ kinh 28 ngày; từ ngày 11 đến ngày 16, nếu chu kỳ kinh là 30 ngày. Trong những ngày này, khoảng thời gian từ ngày nhận thấy chất nhầy cổ tử cung nhiều, trong, dai và 2 ngày liền sau đó, là những ngày mà khi giao hợp có cơ hội có thai cao nhất trong tháng.

Những phụ nữ chu kỳ kinh không đều, có thể dựa theo dõi chất nhầy cổ tử cung để dự đoán ngày rụng trứng hoặc đến các bác sĩ chuyên khoa để được hướng dẫn phù hợp.

Tóm lại, để có thể có thai tự nhiên tốt nhất, hai vợ chồng nên giao hợp thường xuyên vào thời gian cửa sổ thụ thai, tính theo ngày của chu kỳ kinh và theo dõi chất nhầy cổ cung. Các biện pháp “canh” hay các tác động khác đều không làm thay đổi tỉ lệ giới tính tự nhiên. Việc siêu âm canh noãn như hiện nay làm mất thời gian, tốn kém và có thể làm giảm cơ hội có thai của các cặp vợ chồng.

Các bác sĩ nên cập nhật kiến thức mới để tư vấn đúng cho các cặp vợ chồng. Các cặp vợ chồng mong con cần hiểu biết và làm theo các hướng dẫn mới để tăng cơ hội có thai, đỡ căng thẳng và tốn kém vô ích.

BS Hồ Mạnh Tường

– Hội Nội tiết sinh sản và Vô sinh TPHCM

Theo Tạp chí Sức Khỏe – khoe24h.vn